Skip to main content
Heeft u vragen, opmerkingen, ideeën of suggesties? Stuur ons een e-mail via info@ferwertonline.nl

Opvallend in de dorpssamenleving waren middenstand en gardeniers:

DE MIDDENSTAND

Zoals in meer grotere dorpen was in Ferwert een uitgebreide nijverheid zoals hiervoor omschreven is maar ook een grote middenstand aanwezig. Vooral deze middenstand kreeg in de jaren zestig van de vorige eeuw te maken met de verandering der tijden en kon het niet volhouden. Hun aantal nam in korte tijd drastisch af. In de vijftiger jaren immers bestond de Ferwerter middenstand uit acht bakkers, zes kruideniers, drie slagers, twee melk- en twee groenteboeren en één visverkoper. Dan waren er nog huisvrouwen met winkeltjes aan huis! Er waren dus veel bakkers en kruideniers voor wie allen de klandizie verdeeld was naar kerkelijke gezindte waarbij de concurrentie dagelijks gevoeld werd. De verzuiling was immers nog volledig aanwezig in de maatschappij. Alle acht bakkers hadden allen een eigen oven. Zij brachten dagelijks witbrood, kuch, broodjes en roggebrood bij hun klanten per fiets met korf voorop. 

Voorstraat met bakker of kruidenier die zijn waar bij de klanten bezorgt.

Ook de kruideniers brachten hun waar per fiets met korf voorop naar de klant. Vooraf haalden ze een bestelboekje bij de huisvrouwen op en dan volgde de levering van stroop, groene zeep, havermout enz. De bij een organisatie aangesloten kruideniers riepen de slogans van die tijd: “De Sperwer spiedt, wat U het beste biedt“ en “Vivo deelt de lakens uit”. En wat vindt U van de visboer: “Laat Hogendijks vis prijken op Uw dis“. 

De melkboeren gingen het dorp door met een kar, waarop twee veertig literse melkbussen. Op het geluid van hun bel kwamen de huisvrouwen naar buiten en lieten een schaal of litermaat vullen met melk of karnemelkse pap. De groenteboer en visboer gingen op pad met bakfiets of kedde en wagen om hun waar aan de “vrouw” te brengen. 

Maar de mensen bezochten ook de dorpswinkels met de winkeliersvrouw achter de toonbank waar je de suiker of rozijnen uit ton of kist in een papieren puntzak mee kreeg. En wat door de week gehaald werd, werd genoteerd en één keer per week op zaterdag verrekend en betaald.

Wat een verschil met onze tijd: in de supermarkt van vandaag komen alle bovengenoemde beroepen samen. De klanten hálen zelf de boodschappen, pakken ze zelf uit de schappen, en betalen direct!


De gardeniers 

Hier lijken de mannen op de wagen te poseren. Vooral de witte knopen aan de kiel zijn opvallend. De man die de leidsels in handen heeft is Kees Dekker Sebastiana.

Ook het dorp Ferwert ontkwam niet aan de tijdgeest: de vroeger veelbesproken schaalvergroting in de landbouw in de tweede helft twintigste eeuw. Veel boerderijen die eeuwenlang hadden bestaan, verdwenen. Nu zijn er rond het dorp nog enkele grote bedrijven over. Ook kon de gardenier zich niet handhaven. Hij was geen tuinman zoals men de naam zou kunnen uitleggen, maar was een kleine zelfstandige met minder dan tien hectare land in gebruik. In Ferwert waren meer dan 40 gardeniers. Vaak bewerkte hij met zijn gezin maar enkele percelen bouwland en had vooral een bestaan uit de aardappelteelt. Soms hield men er een paar koeien bij. Of men had geen bouwland en was koemelker en leefde van vijf of zes koeien. Sommige hadden paard en wagen en andere weer niet. In de negentiende - en eerste helft twintigste eeuw waren er veel. Ze woonden meestal in het dorp zelf en huurden de losse- en kerkenlanderijen in het dorpsgebied. 

Een klein perceel aard-appel land
Met zorg gerooid, met greep en hand
Het paard de leidsels aangelegd
De oogst is goed, de vrouw gezegd. 

Velen hadden het niet gemakkelijk rond te komen maar ze waren vrij en hoefden niet in loondienst bij een landbouwer waar ook lange dagen voor weinig geld gearbeid moest worden. Na de zestiger jaren hielden ze er één voor één mee op.

Het was voorbij:

Geen draf gehoord meer in het dorp,’t is niet meer wat het eenmaal was
Geen damp van warme paardenvijg, geen geur van drogend gras
Geen losse steen voor ’t wagenwiel, geen witte knoop aan ’t blauwe kiel
Geen maaien met de zicht of zeis, geen volk meer in het veld
Geen koffie in de thermosfles, geen koek in glad papier
Voorbij… voorbij… de tijd der gardenier.

Johannes van Dijk 2016

 


Johannes van Dijk Januari 2017

Foto’s : collectie Soepboer en eigen foto’s .De belangrijkste bronnen: Pieter Duijff, Plaknamme Ferwert dec.2016 Friesch Dagblad./ Hinne Wagenaar, Liudger apostel fan ‘e Friezen? It Beaken 73./ G.J. de Lange en Paul.N. Noomen, Moederparochies en dochterparochies in Ferwerderadiel./ Verborgen verleden belicht./ Paul N. Noomen, De ontwikkeling van het parochiewezen in Oostergo De Vrije Fries 2014./ Herma M. van den Berg Noordelijk Oostergo Ferwerderadeel.

Algemeen